Τρίτη 9 Δεκεμβρίου 2008

Τα Θέματα του Υποκόμη


-->Ο υποκόμης Paul – Marie – Théodore – Vincent d’ Indy γόνος αριστοκρατικής, φιλοβασιλικής και καθολικής οικογένειας, γεννήθηκε στο Παρίσι στις 27 Μαρτίου 1851 και πέθανε στις 2 Δεκεμβρίου 1931 στην ίδια πόλη. Ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του στο Ωδείο του Παρισιού με τον Marmontel, τον Diémer και τον Lavignac, σύντομα όμως βρήκε στον Pater Seraphicus, César Franck, τον τέλειο δάσκαλο και πνευματικό καθοδηγητή. Το 1894, όταν ο συντηρητικός και «πολυ-λυμένος» Dubois αναλάμβανε το Ωδείο του Παρισιού, ο d’ Indy μαζί με τους Bordes και Guilmant ιδρύει την Schola Cantorum, ένα ιδιωτικό μουσικό ινστιτούτο που ως σκοπό του έθετε πρωτίστως να βρει και να καλλιεργήσει το γαλλικό μουσικό πνεύμα, αλλά και να στρέψει το ενδιαφέρον στους γερμανούς δασκάλους και ιδίως στον αγαπημένο των Franck – d’ Indy, Wagner. Το παράξενο είναι ότι το συντηρητικό Ωδείο έβγαλε σπουδαίους συνθέτες, η Schola δεν τα κατάφερε τόσο καλά…

Παραθέτω μια σειρά ενδιαφερόντων θεμάτων της Schola του ίδιου του d’ Indy που βρήκα στο Keyboard Training in Harmony του Arthur E. Heacox. Τα θέματα είναι για προχωρημένους σπουδαστές της Αρμονίας, χρειάζονται επίσης και κάποιες γνώσεις αντίστιξης. O λύτης θα πρέπει να «ανακαλύψει» πως μπορεί να συνδυαστούν αντιστικτικά οι φράσεις Α και Β ή / και C, όπως θα φανεί στη λύση του πρώτου θέματος. Ο συνδυασμός των φράσεων γίνεται συνήθως με μεταφορά της μιας εξ αυτών στο κατάλληλο τονικό ύψος.


Να η λύση του ίδιου του d’ Indy στο πρώτο θέμα σε facsimile (προσέξτε τα 4 κλειδιά στα οποία έλυναν τα θέματα αρμονίας στο Ωδείο και στη Schola) καθώς επίσης και σε παρτιτούρα Sibelius:








Μια MIDI μακέτα του θέματος:

3 σχόλια:

γεράσιμος μπερεκέτης είπε...

Πάρα πολύ καλό ποστ. Ολοκληρωμένο.

Ειδικά για τα θέματα-ασκήσεις:

Προβληματίζομαι πάντα για το αν αυτού του τύπου τα θέματα είναι πραγματικά ωφέλιμα. Το "πλαίσιο" βεβαίως το υπηρετούν, αν πλαίσιο αποδεχθούμε ότι είναι η εφαρμογή αρμονικών κανόνων και η αντιστικτική διάνθιση με χρήση του θεματικού υλικού και λίγο από τεχνική ... lego.
Όμως, αν το μουσικό παράγωγο είναι αυτή η σουποειδής από πλευράς νοημάτων κατασκευή, (όπως ακούγεται και στο ένθετο βιντεάκι, και μου θύμισε σωρούς θεμάτων πτυχιακών εξετάσεων ειδικού αρμονίας-δεν φταίνε οι μαθητές, τα θέματα φταίνε)τότε ποία η αισθητική ωφέλεια; Αν ένας μαθητής καθηλωθεί σε όλη του τη μαθητεία σε αυτά τα ασυμμάζευτα θέματα, (με το ασυμμάζευτα εννοώ την απουσία μορφικού στόχου)τότε πάντα μπροστά του, ακόμα και ως συνθέτης, θα αντιμετωπίζει συντακτικά προβλήματα διαχειριζόμενος την αρμονική ύλη.

Κατά τη γνώμη μου θα ήταν προτιμότερο ο μαθητής της αρμονίας να ασκείται κατ' αρχάς με αδρανείς ρυθμικά (στη βάση μιας σειράς από μισά ή ολόκληρα) συνδέσεις συγχορδιών. Πολλά θέματα του Ντυμπουά, αλλά και του Καλομοίρη είναι αυτής της νοοτροπίας. Με αυτόν τον τρόπο θα ασκηθεί και ακουστικά, αλλά και τεχνικά στην "φύση" της αρμονικής ύλης.
Από κει και πέρα θα πρέπει να μελετήσει την διαχείριση αυτών των γνώσεων μέσα από ανάλυση μικρών μουσικών έργων, όπως μινιατούρες, τραγούδια, κοράλ,οργανικές φόρμες ασματικής μορφής, χορούς και τέλος σονατίνες. Ιδιαίτερα μέσα από μορφές που μελοποιούν λόγο, μαθαίνει κάποιος τους συντακτικούς κανόνες της αρμονίας και εμπεδώνει τον σημασιολογικό χαρακτήρα των πτώσεων.
Και θα πρέπει να ασκηθεί κατόπιν, γράφοντας αντίστοιχα μικρά έργα.

Δυστυχώς, σε αυτή τη μέθοδο επιστρέφουμε αυτοδίδακτα, όταν πλέον είμαστε απόφοιτοι αρμονίας, αντίστιξης και φούγκας και κάνουμε τα πρώτα βήματά μας στην σύνθεση. Εν τω μεταξύ όμως έχουμε αποκτήσει όλα τα "τικ" μιας αρμονικής και αντιστικτικής μανίας καταδίωξης, τικ που για να τα ξεφορτωθούμε χρειαζόμαστε σχεδόν όσο χρόνο αφιερώσαμε για να σπουδάσουμε αρμονία, αντίστιξη και φούγκα.

Dimitri Sykias είπε...

Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο η πρόταση σου για το τι πρέπει να χρησιμοποιηθεί σαν εκπαιδευτικό υλικό στην αρμονία. Απαιτεί όμως μια σοβαρή "καλλιτεχνική" προσέγγιση από δάσκαλο και μαθητή. Για τους περισσότερους μαθητές, αλλά και δασκάλους, το μάθημα της Αρμονίας είναι στην καλλίτερη περίπτωση διαδικαστικό (κυρίως με ευθύνη του δασκάλου).
Τα αγγλόφωνα βιβλία, π.χ του Aldwell, του Forte ή του Kostka στο θεωρητικό μέρος δίνουν παραδείγματα από τους μεγάλους Δασκάλους, στο πρακτικό δίνουν κι αυτοί θέματα λίγο πολύ σαν κι αυτά που δίνουμε κι εμείς. Αφιερώνουν όμως κεφάλαια για τη μορφή, την κατασκευή προτάσεων καιπεριόδων και εν γένει τη χρήση της Αρμονίας στη "μορφοποίηση" της μουσικής.

Τα θέματα του d'Indy παρουσιάζουν ενδιαφέρον λόγω του γεγονότος ότι απαιτούν χρήση αντίστιξης για να λυθούν (ο μπάσος Α για παράδειγμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν σοπράνο πάνω από ένα μπάσο Β), έτσι παίρνει ο μαθητής μια πρόγευση των αντιστικτικών τεχνικών.

Μην παραλείψουμε επίσης τη συμβολή του Παπαιωάννου στη "συνθετική" αντιμετώπιση της αρμονίας. Τα θέματα του, τα οποία δυστυχώς δεν έχουν εκδοθε΄ι ακόμη, δείχνουν τη "σύγχρονη" τάση της διδασκαλίας αυτού του τόσο σημαντικού μαθήματος.

Τέλος, το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου στη διδασκαλίας της Αρμονίας, είναι το παίξιμο της στο πιάνο (Keyboard Harmony). Η μουσική πάνω απ' όλα είναι πράξη. Οι "ασκήσεις επί χάρτου" που λέει κι ο Κουρουπός, έχουν τόση πρακτική αξία όσο και οι εξαγγελίες της κυβέρνησης.

γεράσιμος μπερεκέτης είπε...

Δεν ξέρω αν είναι ο κατάλληλος χώρος για να συζητήσουμε το παρακάτω ζήτημα. Σαν εισαγωγή θα έλεγα το εξής:
Το βασικό πρόβλημα ενός δασκάλου όταν διδάσκει την τονική αρμονία, είναι το αν ο μαθητής του "ακούει". Το να έχει ο μαθητής μουσικό αφτί, είναι ευλογία Θεού για τον ίδιο και για τον δάσκαλο περισσότερο. Διότι το πιο δύσκολο απ' όλα είναι να διδάξεις τον μαθητή την ποιοτική ακουστική διαφορά της μείζονος και της ελάσσονος συγχορδίας, και θα έλεγα του μείζονος και του ελάσσονος τρόπου. Και πολύ εύκολα λέμε «ο τάδε έχει ταλέντο» όταν μας απαλλάσσει από την αναγκαιότητα να του διδάξουμε την αναγνώριση της διαφοράς του μείζονος από τον ελάσσονα. Διαπιστώνουμε όμως, αν μπούμε στον κόπο να εξετάσουμε το «μουσικό ιστορικό» του μαθητή, ότι αυτό το ταλέντο έχει χτιστεί από τον ίδιο. Ίσως το πραγματικό ταλέντο αυτού του μαθητή να είναι η δύναμη της αυτοδιδασκαλίας. Γιατί πριν ξεκινήσει τις «ακαδημαϊκές» μουσικές σπουδές, μόνος του ή με τη βοήθεια κάποιου φίλου και αργότερα ενός βιβλίου με τραγούδια που από κάτω έχουν σημειωθεί οι συγχορδίες, γρατζουνώντας μια κιθάρα ή παίζοντας πλήκτρα ήδη έχει χτίσει ένα αρμονικό αφτί. (Εδώ, εν συντομία θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι τα γενικά θεωρητικά μαθήματα που ίσως έχουν προηγηθεί, ελάχιστα έχουν συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Παρόλα τα σολφέζ το θεωρητικό μάθημα είναι στεγνή εκμάθηση σημειογραφίας και μουσικής νομοθεσίας).
Το θέμα λοιπόν είναι τι γίνεται με αυτούς τους μαθητές που δεν έχουν περάσει από αυτή τη διαδικασία αυτοδιδασκαλίας-προετοιμασίας, και έχουν ωστόσο διακαή πόθο για θεωρητικές σπουδές. Δυστυχώς, δεν υπάρχει μία μέθοδος συντεταγμένη που να τους οδηγεί, ίσως και συντομότερα, στο στάδιο που βρίσκεται ο «ταλαντούχος». Και συνήθως οι δάσκαλοι, μέσα στην δίνη της ρουτίνας τους, τους διαχειρίζονται όπως και τους «ταλαντούχους», οδηγώντας τους απευθείας στο χαρτί και στη λύση θεμάτων, προσδοκώντας ότι μέσα από την λύση θεμάτων ο μαθητής τους παίζοντάς τα θα χτίσει αφτί. Και οι μαθητές αυτοί παραμένουν «ατάλαντοι». Γι αυτούς τους «ατάλαντους» μαθητές θα πρέπει να οργανωθεί επιτέλους ένα σύστημα μύησης στην μουσική ουσία. Ένα σύστημα που ουσιαστικά δεν θα διαφέρει από την διαδικασία αυτοδιδασκαλίας που ακολούθησε ο «ταλαντούχος», απλώς θα είναι μεθοδευμένο με την ελπίδα να είναι πιο σύντομο ως διαδικασία. Αν θέλεις έχω όλη τη διάθεση να το προσπαθήσουμε μαζί.